Kościelisko

Gmina Kościelisko nazywana jest bramą Tatr Zachodnich. W jej skład wchodzą trzy podhalańskie miejscowości: Kościelisko, Witów, Dzianisz.

Kapliczka w Dolinie Kościeliskiej i Droga Pod Reglami, to nieliczne już pamiątki po ośrodku przemysłowym z kopalniami i hutami w Tatrach Zachodnich. Spoglądamy na nie bez żalu, ale z zadumą i refleksją - jak łatwo można okaleczyć piękno i dla materialnego zysku zniszczyć stworzone przez naturę arcydzieła. Mało jest na świecie miejsc tak naturalnie pięknych i tajemniczych jak Dolina Kościeliska z jej skalnymi bramami, strumieniami, źródłami, wąwozami i jaskiniami, z typową bujną roślinnością górską i urozmaiconym światem zwierzęcym. Z dumą prezentujemy ją turystom i dbamy o nią jak o największy skarb, ale i kolebkę, od której zaczyna się historia naszej wioski.

Nie dowiemy się już na pewno skąd pochodzi nazwa Kościelisko. Legendy sięgają czasów, gdy najeźdźcom tatarskim, plądrującym Europę, zastąpił drogę oddział rycerzy węgierskich. Po zwycięskim boju kości pokonanych Tatarów jeszcze długo podobno bielały na pobojowisku. Językoznawcy doszukują się genezy nazwy wsi w pierwszym kościółku w okolicy postawionym dla górników i hutników. Prawda niech sobie leży gdzie chce, a to, że jej nie znamy dodaje tylko magii, tajemniczości i uruchamia fantazję.

Kiedy sąsiednie wsie: Witów i Dzianisz, posiadały już zorganizowaną administracyjnie i gospodarczo strukturę na terenie, gdzie obecnie leży Kościelisko, szumiały bory. Były to bory królewskie odwiedzane nie raz dla przyjemności polowania na grubego zwierza przez królewskich właścicieli. Gdy Polska popadła w niewolę zaborca austriacki, chcąc zasilić kasę cesarską, chętnie pozbywał się tych terenów po niewygórowanej cenie. Nowymi właścicielami zostawali głównie włościanie z okolicznych wsi. Nabywali oni określony obszar lasu, który karczowali tworząc polany przyjmujące nazwy od właścicieli. Z czasem las w większości wycięto, polany połączyły się ze sobą, ale do dzisiaj zachowały swoje odrębne nazwy, a mieszkańcy Kościeliska nazywani są przez sąsiadów ‘polaniorzami’.

Administracyjną samodzielność wieś uzyskała w 1843 roku tworząc Gromadę Kościelisko. Pierwsza szkoła powstała w 1869 roku, a parafia w 1916 roku. Źródłem utrzymania mieszkańców były hodowla zwierząt i uprawa roli. Zajęcia te nie potrafiły jednak w pełni zaspokoić potrzeb ekonomicznych ludności. Szukano dodatkowych zajęć umożliwiających przetrwanie w trudnych warunkach przyrodniczych i klimatycznych. Rozwinęło się pasterstwo. Wielu mieszkańców Kościeliska zajmowało się wyprawami handlowymi, głównie na Węgry, wiele osób podejmowało prace sezonowe przy sianokosach i żniwach na terenach nizinnych. Popularną i rozwijającą się formą utrzymywania się było rękodzieło, chałupnictwo i rzemiosło artystyczne.

Dzisiaj Kościelisko liczy sobie 3900 mieszkańców, z których nieliczni już tylko trudnią się rolnictwem. Zamiłowanie do rękodzieła i rzemiosła artystycznego jednak pozostało i jest przekazywane następnym pokoleniom wraz z szacunkiem dla tradycji i miłością do góralskiej muzyki, sztuki, gwary i folkloru. Nie popadający w komercjalizację twórcy ludowi i artyści chętnie chwalą się swoją twórczością i z dumą ją prezentują na licznych wystawach w Domu Ludowym, Gminnym Ośrodku Kultury, Centrum Tradycji i Turystyki. Chętnie również zapraszają miłośników sztuki do odwiedzania swoich pracowni. Z autentycznym folklorem góralskim i żywą tradycją można się zetknąć i podziwiać go podczas corocznie organizowanych imprez „Polaniorski Osod” i „Przednówek w Polanach”. Widowiskowe i urozmaicone taneczne występy przygotowują i prezentują często zespół góralski „Polaniorze” i zespoły dziecięce.

Położenie Kościeliska w tak wyjątkowym, pięknym i malowniczym miejscu pomiędzy Pogórzem Gubałowskim i Tatrami ze wspaniałymi widokami na panoramę Tatr i biorącymi tu początek szlakami turystycznymi musiało oczywiście skutkować rozwojem wsi jako ośrodka turystycznego i wczasowo-wypoczynkowego. Już w roku 1902 powstał tu jeden z najnowocześniejszych ośrodków w Europie - Sanatorium Dłuskich /obecnie Wojskowy Zespół Wypoczynkowy/, a dzisiaj do dyspozycji turystów posiadamy ponad 400 obiektów o zróżnicowanym standardzie i cenach. W pełni zaspokojone jest również zapotrzebowanie na żywienie zbiorowe i indywidualne oraz zaopatrzenie w artykuły spożywcze. Rozwija się i polepsza sieć drogowa i komunikacyjna.

Chlubną tradycją Kościeliska jest aktywność sportowa jego mieszkańców. Nie było żadnej zimowej olimpiady, na której nie startowaliby zawodnicy i zawodniczki z działających w Kościelisku klubów sportowych korzystających z obiektów Ośrodka Biathlonu i tras do narciarstwa biegowego.

Opierając się na powyższych przesłankach mieszkańcy, budując strategię rozwoju i tworząc czytelną, widoczną markę wsi, wyznaczają sobie cele rozwoju Kościeliska jako ośrodka zróżnicowanego aktywnego wypoczynku w otoczeniu pięknej przyrody i z możliwością korzystania z autentycznej szeroko dostępnej kultury regionalnej.

opracowanie: Marek Górecki